Một nhóm 3 nhà nghiên cứu Việt Nam gồm TS Đoàn Thanh Tịnh (Đại học Quốc gia Australia), TS Trần Quang Tuyến (Trường Đại học Kinh tế, ĐHQG HN) và thạc sĩ Nguyễn Thị Hiền (Tổ chức lao động quốc tế tại Bangkok, Thái Lan) vừa công bố một công trình nghiên cứu có tên “Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh và lợi tức giáo dục cá nhân ở Việt Nam” trên tạp chí Kinh tế của Trường Đại học Hitotsubashi (Nhật Bản) số ra tháng 12.2018.

Sử dụng dữ liệu Chỉ số cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) được Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố từ năm 2007 và Bộ dữ liệu điều tra mức sống cư dân (VHLSS) của Tổng cục Thống kê thu thập dữ liệu từ hơn 9.300 gia đình với 119.200 thành viên trong độ tuổi lao động (từ 15-60 tuổi) từ năm 2008, cùng với các mô hình tính toán, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chỉ số cạnh tranh cấp tỉnh có tác động tính cực rất rõ ràng tới thị trường lao động.

Theo tính toán của nhóm tác giả, nếu chỉ số PCI của một địa phương nào đó tăng 1 phần trăm (%) thì thu nhập của người lao động tại địa phương đó cũng tăng lên 0,72 điểm phần trăm.

“Chúng tôi muốn tìm hiểu xem liệu những chính sách khác nhau của các địa phương sẽ tác động ra sao tới thị trường lao động”, TS Tịnh nói.

Theo đại diện nhóm tác giả, Báo cáo Chỉ số cạnh tranh cấp tỉnh năm 2016 của VCCI đã chỉ ra mối quan hệ chặt chẽ giữa chất lượng điều hành kinh tế với sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân.

Theo đó, cứ tăng 1 điểm PCI thì số lượng doanh nghiệp mới thành lập sẽ tăng 2,7%. Tăng 1 điểm trong chỉ số tiếp cận đất đai hoặc đào tạo lao động (các chỉ số thành phần của PCI - PV) sẽ tăng 12% doanh nghiệp gia nhập thị trường. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, trong thời gian 10 năm, cứ mỗi điểm PCI tăng sẽ tăng thêm 15% doanh nghiệp mới thành lập.

“Chỉ số PCI tốt phản ánh môi trường cạnh tranh trong kinh doanh tốt, do đó sẽ có nhiều doanh nghiệp đến đầu tư, nhu cầu lao động tăng lên sẽ đẩy thu nhập của người lao động tăng lên”, TS Tịnh nói.

Trong một nghiên cứu được công bố đầu năm 2018 trên tạp chí Children and Youth Services Review, TS Tuyến và TS Tịnh cũng phát hiện rằng chất lượng thể chế ở các tỉnh tốt hơn giúp cho lao động trẻ có cơ hội lựa chọn công việc có thu nhập cao hơn.

“Điều này càng cho thấy rằng, khi chính quyền tích cực cải cách thể chế, môi trường kinh doanh thuận lợi thì người lao động càng được hưởng lợi”, TS nhấn mạnh.

Cải thiện thể chế sẽ làm tăng hiệu quả đầu tư cho giáo dục 

Nghiên cứu của nhóm tác giả Đoàn Thanh Tịnh, Trần Quang Tuyến, Nguyễn Thị Hiền cũng chỉ ra rằng, việc cải thiện thể chế, môi trường kinh doanh của các địa phương giúp làm tăng lợi tức từ giáo dục với người lao động.

Trong một nghiên cứu của TS Tịnh và TS Tuyến và công bố hồi năm 2017 đã chỉ ra rằng, lợi tức giáo dục Việt Nam đã giảm 36% kể từ 2008-2014. Điều này có nghĩa, mức thu nhập tăng thêm cho mỗi năm đi học tăng thêm không còn cao như trước.

“Khi mức lợi tức thấp, người ta sẽ không còn muốn đầu tư cho học vấn nữa”, TS Tịnh nói.

Tuy nhiên, nghiên cứu mới công bố của nhóm tác giả cũng cho thấy, với cùng trình độ học vấn như nhau (tính theo số năm đi học - PV), thì những người lao động tại các địa phương có thể chế, môi trường kinh doanh tốt hơn sẽ có mức thu nhập cao hơn.

“Khi môi trường cạnh tranh tốt hơn, khi nhiều doanh nghiệp đến hoạt động, nhu cầu lao động tăng cao sẽ cần những lao động có kỹ năng tốt hơn. Do đó, trình độ, kỹ năng của người lao động sẽ được sử dụng đúng hơn. Nghĩa là người lao động sẽ được trả lương tương xứng với trình độ, kỹ năng của mình hơn”, TS Tịnh giải thích.

Từ đó, TS Tịnh cho rằng, tại những địa phương có thể chế tốt hơn thì học vấn phát huy tác dụng tốt hơn, nghĩa là đem lại thu nhập cao hơn cho người lao động.

 “Nghiên cứu này cho thấy, bằng sự cải thiện thể chế, môi trường kinh doanh tại các địa phương sẽ giúp lợi tức từ đầu tư cho giáo dục tăng lên”, TS Tịnh nói.